การใช้กล้องจุลทรรศน์แบบใช้แสงให้ถูกต้องและมีประสิทธิภาพต้องอาศัยขั้นตอนที่ละเอียดและระมัดระวัง เพื่อให้ได้ภาพที่ชัดเจนและสามารถมองเห็นรายละเอียดของตัวอย่างได้ดีที่สุด นี่คือขั้นตอนการใช้งานกล้องจุลทรรศน์:
ขั้นตอนที่ 1: การเตรียมตัวอย่าง (Preparing the Specimen)
1. เตรียมสไลด์ (Slide Preparation):
- วางตัวอย่างบนแผ่นสไลด์แก้วแบน (glass slide) และถ้าจำเป็น ให้หยดน้ำหรือน้ำยาเตรียมสารสำหรับการตรวจสอบ เช่น น้ำเกลือหรือน้ำกลีเซอรีน เพื่อตัวอย่างจะไม่แห้งหรือเสียรูป
- วางแผ่นกระจกปิดสไลด์ (cover slip) บนตัวอย่างอย่างระมัดระวังเพื่อป้องกันไม่ให้เกิดฟองอากาศ ซึ่งอาจทำให้มองเห็นภาพไม่ชัดเจน
2. ตรึงสไลด์ให้เรียบร้อย:
- นำสไลด์ที่เตรียมไว้แล้ววางบนแท่นวางวัตถุ และใช้คลิปหนีบสไลด์หนีบตัวอย่างให้มั่นคง เพื่อป้องกันไม่ให้สไลด์เลื่อนขณะทำการส่องดู
ขั้นตอนที่ 2: การตั้งค่ากล้องจุลทรรศน์ (Setting Up the Microscope)
1. การปรับแหล่งกำเนิดแสง:
- เปิดแหล่งกำเนิดแสง โดยหมุนสวิตช์หรือเปิดหลอดไฟ LED/ฮาโลเจนที่อยู่ใต้แท่นวางวัตถุ ปรับความสว่างให้พอเหมาะ (ไม่จ้าเกินไป) โดยใช้ปุ่มควบคุมแสงหรือแผ่นควบคุมแสง (diaphragm)
2. เลือกกำลังขยายเริ่มต้น:
- เริ่มต้นการส่องดูที่กำลังขยายต่ำสุด (มักเป็นเลนส์ใกล้วัตถุ 4 เท่า) โดยหมุนป้อมเลนส์เพื่อให้เลนส์นี้เข้ามาอยู่ในแนวสายตา
ขั้นตอนที่ 3: การปรับภาพ (Focusing the Image)
1. ปรับความชัดหยาบ (Coarse Focus):
- หมุนปุ่มปรับภาพหยาบ (coarse adjustment knob) เพื่อยกหรือวางแท่นวางวัตถุขึ้นหรือลง จนกระทั่งเห็นภาพเบื้องต้นของตัวอย่างชัดเจน
2. ปรับความชัดละเอียด (Fine Focus):
- ใช้ปุ่มปรับภาพละเอียด (fine adjustment knob) เพื่อปรับโฟกัสให้ภาพชัดเจนมากขึ้น เหมาะสำหรับการดูรายละเอียดเล็กๆ เมื่อใช้กำลังขยายสูง
ขั้นตอนที่ 4: การขยายภาพ (Adjusting Magnification)
1. การเปลี่ยนกำลังขยาย:
- เมื่อภาพชัดเจนในกำลังขยายต่ำแล้ว สามารถหมุนป้อมเลนส์เพื่อเปลี่ยนไปใช้เลนส์ใกล้วัตถุที่มีความสามารถในการขยายสูงขึ้น เช่น 10 เท่า, 40 เท่า หรือ 100 เท่า (เลนส์แบบน้ำมัน)
2. การใช้เลนส์ใกล้วัตถุ 100 เท่า (เลนส์แบบน้ำมัน):
- เมื่อใช้เลนส์ใกล้วัตถุที่มีกำลังขยายสูงสุด 100 เท่า (แบบน้ำมัน) ให้หยดน้ำมันชิมเมอร์ (immersion oil) บนสไลด์ เพื่อเพิ่มความคมชัดของภาพ
ขั้นตอนที่ 5: การสังเกตและบันทึกผล (Observing and Recording)
1. สังเกตตัวอย่าง:
- ดูตัวอย่างที่ขยายแล้วผ่านเลนส์ใกล้ตา และหมุนปรับโฟกัสเล็กน้อยเพื่อปรับภาพให้คมชัดที่สุดในแต่ละส่วนที่สนใจ
- หากต้องการศึกษาหลายส่วนของตัวอย่าง ให้ขยับแท่นวางวัตถุโดยใช้ปุ่มปรับตำแหน่งซ้าย-ขวา หรือขึ้น-ลง
2. บันทึกภาพ:
- หากต้องการบันทึกภาพหรือข้อมูลจากการดูผ่านกล้องจุลทรรศน์ สามารถใช้กล้องถ่ายรูปที่ติดตั้งกับกล้องจุลทรรศน์ (ถ้ามี) หรือวาดภาพลงในสมุดบันทึกพร้อมกับจดรายละเอียดที่สำคัญ
ขั้นตอนที่ 6: การทำความสะอาดและเก็บรักษา (Cleaning and Storing)
1. ทำความสะอาดเลนส์:
- หลังการใช้งาน ควรทำความสะอาดเลนส์ใกล้ตาและเลนส์ใกล้วัตถุด้วยกระดาษเช็ดเลนส์ที่สะอาด อย่าใช้ผ้าเช็ดหรือกระดาษธรรมดา เพราะอาจทำให้เลนส์เป็นรอย
2. เก็บรักษากล้องจุลทรรศน์:
- ปิดแหล่งกำเนิดแสงและถอดปลั๊กเก็บกล้องในที่ที่ปลอดภัย หลีกเลี่ยงการวางกล้องในที่มีความชื้นหรือฝุ่นมาก เก็บกล้องไว้ในที่แห้งและสะอาดเพื่อยืดอายุการใช้งาน
สรุป
การใช้งานกล้องจุลทรรศน์ต้องมีความระมัดระวังและตั้งค่ากล้องอย่างถูกต้อง การเตรียมตัวอย่างที่ดีและการปรับโฟกัสอย่างละเอียดจะช่วยให้คุณได้ภาพที่คมชัดและสามารถศึกษาสิ่งที่เล็กมากได้ และอย่าลืม! การทำความสะอาดและการเก็บรักษาหลังการใช้งาน ต้องทำอย่างถูกต้อง
